Υπερηχογράφημα ανάπτυξης (Doppler)

Το υπερηχογράφημα ανάπτυξης (ή υπερηχογράφημα 3ου τριμήνου ή Doppler όπως λανθασμένα είναι πιο γνωστό) είναι συνήθως διακοιλιακό και μπορεί να γίνει μεταξύ 25ης και 40ης εβδομάδας κύησης αναλόγως των ενδείξεων (ως ρουτίνα συνήθως γίνεται περί την 32η εβδομάδα). 
Κατά την εξέταση αυτή:

• Γίνεται μια σειρά μετρήσεων (βιομετρία) του εμβρύου για να εξεταστεί η ανάπτυξή του και να υπολογισθεί το πιθανό βάρος του
• Ελέγχεται η ποσότητα του αμνιακού υγρού
• Ελέγχεται η θέση και η μορφολογία του πλακούντα
• Γίνεται εκτίμηση των κινήσεων του εμβρύου
• Εξετάζεται η ροή του αίματος (Doppler) στην ομφαλική αρτηρία και αν χρειαστεί και σε άλλα αγγεία του εμβρύου, ώστε να εκτιμηθεί η επάρκεια του πλακούντα και η καλή κατάσταση του εμβρύου

Κατά περίπτωση η εξέταση αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με καρδιοτοκογράφημα (βιοφυσικό προφίλ).

Λόγω της προχωρημένης ηλικίας κύσης το υπερηχογράφημα ανάπτυξης έχει μειωμένη ευαισθησία στην ανίχνευση ανατομικών ανωμαλιών και επιπλέον δεν εξασφαλίζει 100% το καλώς έχειν του εμβρύου. Ένα φυσιολογικό υπερηχογράφημα ανάπτυξης πρέπει να ερμηνεύεται ώς μικρή πιθανότητα ενδομητρίου θανάτου στο αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα.

Στην πραγματικότητα, παρ΄όλο που το υπερηχογράφημα ανάπτυξης έχει επικρατήσει να γίνεται σε όλες σχεδόν τις γυναίκες στη χώρα μας, δεν αποτελεί ένα από τα ενδεδειγμένα (''απαραίτητα'') υπερηχογραφήματα της κύησης και στις αναπτυγμένες (ιατρικά) χώρες, το υπερηχογράφημα αυτό γίνεται μόνο επί συγκεκριμένων ενδείξεων (πχ παρακολούθηση εμβρύων σε καταστάσεις προεκλαμψίας, διαβήτη, υπολειπόμενης ανάπτυξης, αιμορραγίας, πιθανού πρόωρου τοκετού, πρόωρης ρήξης υμένων κλπ).

Υπερηχογράφημα β' επιπέδου

Το υπερηχογράφημα β' επιπέδου (ή γενετικό ή όπως ορθότερα πρέπει να λέγεται: υπερηχογράφημα ελέγχου ανατομικών ανωμαλιών) γίνεται μεταξύ 18ης και 24ης εβδομάδας κύησης (18- 23+6 ).

Είναι συνήθως διακοιλιακό αλλά σε κάποιες περιπτώσεις και διακολπικό. Κατά την εξέταση αυτή:

• Γίνεται μια σειρά μετρήσεων (βιομετρία) του εμβρύου για να εξεταστεί η ανάπτυξή του
• Ελέγχεται αναλυτικά η ανατομία του εμβρύου. Ιδιαίτερα εξετάζονται ο εγκέφαλος, το πρόσωπο, η σπονδυλική στήλη, η καρδιά, το πεπτικό σύστημα, το ουροποιητικό σύστημα, τα άκρα καθώς και η μορφολογία του πλακούντα.

Παρότι δεν μπορούν να διαγνωσθούν όλες οι πιθανές ανατομικές ανωμαλίες του εμβρύου, η εξέταση αυτή είναι από τις πλέον χρήσιμες στην εγκυμοσύνη.

• Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί επιπλέον να ελεγχθούν διακολπικά το μήκος του τραχήλου της μήτρας και η ροή του αίματος στις μητριαίες αρτηρίες, στοιχεία που μπορεί να δώσουν πληροφορίες για την πιθανότητα πρόωρου τοκετού, προεκλαμψίας και ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης.

Παρακάτω παρατίθεται ένας ενδεικτικός πίνακας με συγγενείς ανωμαλίες του εμβρύου και η πιθανότητα ανίχνευσής τους με το υπερηχογράφημα (στοιχεία από το Βασιλικό Κολέγιο Μαιευτήρων- Γυναικολόγων Μεγάλης Βρετανίας).

Ανωμαλία	Τι σημαίνει	Πιθανότητα ανίχνευσης
Δισχιδής ράχη	Ανοιχτός νωτιαίος σωλήνας	90%
Ανεγκεφαλία	Απουσία άνω τμήματος κεφαλής	99%
Υδροκεφαλία	Υπερβολική ποσότητα υγρού στον εγκέφαλο	60%
Σοβαρές ανωμαλίες καρδιάς		25%
Διαφραγματοκήλη	Έλλειμα (οπή) στο διάφραγμα της κοιλιάς	60%
Εξώμφαλος/ γαστρόσχιση	Ελλείματα στο κοιλιακό τοίχωμα	90%
Σοβαρές ανωμαλίες νεφρών		85%
Σοβαρές ανωμαλίες άκρων (χέρια-πόδια)-εξαιρουμένων των δακτύλων		90%
Εγκεφαλική παράλυση	Σπαστικότητα	Δεν ανιχνεύεται
Αυτισμός		Δεν ανιχνεύεται
Σύνδρομο Down-όταν σχετίζεται με εμφανείς ανατομικές ανωμαλίες	Μπορεί να σχετίζεται με προβλήματα καρδιάς και πεπτικού συστήματος	40%

Το υπερηχογράφημα μπορεί επίσης να διαγνώσει το φύλο του εμβρύου/ εξωτερικά γεννητικά όργανα (αγόρι ή κορίτσι) στο 95% των περιπτώσεων.

Περίπου το 65% από τις πιθανές ανωμαλίες του εμβρύου μπορούν να ανιχνευθούν στο αναλυτικό υπερηχογράφημα β΄τριμήνου, ενώ το υπόλοιπο 35% δεν ανιχνεύονται. 

Σύμφωνα με τις νεότερες διεθνείς μελέτες, στις υπέρβαρες ή παχύσαρκες γυναίκες (γυναίκες με αυξημένο δείκτη σωματικής μάζας, ΒΜΙ), η ευαισθησία του υπερηχογραφήματος β' τριμήνου στην ανίχνευση ανατομικών ανωμαλιών του εμβρύου είναι σημαντικά μικρότερη (ακόμη και κάτω του 50%).

Επιπλέον σημειώνεται ότι το υπερηχογράφημα μπορεί να ανιχνεύσει μόνο ανατομικές ανωμαλίες και όχι χρωμοσωμικές, γενετικές, μεταβολικές ή άλλες ανωμαλίες.

Ειδικότερα όσον αφορά την αρτιμέλεια, σημειώνεται ότι η ανάδειξη αρτιμέλειας στο υπερηχογράφημα β’ τριμήνου δεν συνεπάγεται πάντα και την ύπαρξη αυτής κατά τη γέννηση λόγω της ύπαρξης σπανίων αγγειακών επεισοδίων ή του συνδρόμου των αμνιακών ταινιών, που μπορεί να προκαλέσουν απώλεια της αρτιμέλειας σε μεταγενέστερα στάδια της κύησης (γ’ τρίμηνο), όπου η ευαισθησία ανίχνευσης αυτών των ανωμαλιών με το υπερηχογράφημα είναι σημαντικά μειωμένη. Επιπροσθέτως σημειώνεται ότι και κάποιες ανατομικές ανωμαλίες ή παθολογικές καταστάσεις μπορεί να γίνουν ορατές ή να αναπτυχθούν επίσης κατά το γ’τρίμηνο της κύησης.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η απουσία παθολογικών ευρημάτων στο υπερηχογράφημα β’ τριμήνου, δεν συνεπάγεται την παρουσία ενός αρτιμελούς και φυσιολογικού εμβρύου.

Χρήσιμα links:

http://www.rcog.org.uk/womens-health/clinical-guidance/ultrasound-screening

http://www.acr.org/SecondaryMainMenuCategories/quality_safety/guidelines/us/us_obstetrical.aspx

Υπερηχογράφημα 11-14ης εβδομάδας κύησης

Το υπερηχογράφημα 11-14ης εβδομάδας κύησης γίνεται μεταξύ 11 και 13+6 εβδομάδας κύησης συνήθως διακοιλιακά και σε ένα μικρό ποσοστό γυναικών και/ ή διακολπικά.

Κατά την εξέταση αυτή:

• Βεβαιώνεται η ύπαρξη καρδιακής λειτουργίας και καταγράφεται η καρδιακή συχνότητα
• Προσδιορίζεται με ακρίβεια η ηλικία κύησης και η πιθανή ημερομηνία τοκετού
• Προσδιορίζεται ο αριθμός των εμβρύων, ο αριθμός των σάκκων και το αν μοιράζονται κοινό πλακούντα
• Εξετάζεται η αδρή ανατομία του εμβρύου. Σοβαρές ανωμαλίες είναι δυνατό να εντοπιστούν σ’ αυτό το στάδιο αλλά το αναλυτικό υπερηχογράφημα β’ τριμήνου (β’ επιπέδου) είναι απαραίτητο.
• Εκτιμάται η πιθανότητα για σύνδρομο Down και άλλες χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Υπολογίζεται σε κάθε γυναίκα ξεχωριστά η πιθανότητα που αφορά τη συγκεκριμένη εγκυμοσύνη της. Αυτό γίνεται λαμβάνοντας υπ’ όψη την ηλικία της, το μήκος του εμβρύου, το πάχος του υγρού στον αυχένα του εμβρύου (αυχενική διαφάνεια), τυχόν ανατομικές ανωμαλίες, την ύπαρξη ρινικού οστού και τα επίπεδα δύο ορμονών στο αίμα της μητέρας (β-hCG & PAPP-A).Με βάση την πιθανότητα που θα δοθεί σε κάθε γυναίκα, οι γονείς καλούνται να αποφασίσουν αν θέλουν να προχωρήσουν σε περαιτέρω επεμβατικό έλεγχο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις αν κριθεί απαραίτητο, γίνεται επίσης εκτίμηση  της τριγλώχινας βαλβίδας της καρδιάς και της ροής αίματος στο φλεβώδη πόρο, η παθολογία των οποίων έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή/και ανατομικές ανωμαλίες της καρδιάς.

Υπερηχογράφημα αρχόμενης κύησης

Το υπερηχογράφημα αρχόμενης κύησης γίνεται στο 1ο τρίμηνο της κύησης (πρίν το υπερηχογράφημα αυχενικής διαφάνειας και συνήθως μεταξύ 7ης και 9ης εβδομάδας). Λόγω της μικρής ηλικίας κύησης γίνεται συνήθως διακολπικά με άδεια ουροδόχο κύστη. Δεν αποτελεί ένα από τα συνιστώμενα (''απαραίτητα'') υπερηχογραφήματα της κύησης. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις επιπλοκών, όπως κολπικής αιμορραγίας, πόνου κλπ. Στο υπερηχογράφημα αυτό γίνεται έλεγχος της τοποθεσίας του σάκκου κύησης (ενδομήτρια/ εξωμήτρια), έλεγχος για δίδυμη/ πολύδυμη κύηση, μέτρηση του σάκκου κύησης ή του εμβρύου (αν είναι ήδη ορατό) και έλεγχος της ύπαρξης καρδιακών παλμών. Αναλόγως των μετρήσεων προσδιορίζεται η ηλικία (στάδιο) της κύησης και σε δίδυμες/ πολύδυμες κυήσεις η χοριακότητα (αριθμός πλακούντων). Σε περίπτωση ενδομήτριας κύησης με ευρήματα αποβολής (άδειος σάκκος κύησης με συγκεκριμένο μέγεθος ή ορατό έμβρυο συγκεκριμένου μεγέθους χωρίς ορατούς καρδιακούς παλμούς), αποφασίζεται η περαιτέρω αγωγή η οποία περιλαμβάνει 3 επιλογές: χειρουργική αντιμετώπιση (απόξεση), φαρμακευτική αγωγή ή/ και αναμονή. Σε περίπτωση υποψίας εξωμήτριας κύησης, σε συνδυασμό με μέτρηση της χοριακής γοναδοτροπίνης στο αίμα της μητέρας και της κλινικής εικόνας, αποφασίζεται αν από τα ευρήματα πιθανολογείται ενδομήτρια κύηση (οπότε συνεχίζεται η συνήθης παρακολούθηση), εξωμήτρια κύηση (οπότε ακολουθεί λαπαροσκόπηση ή σε ειδικές περιπτώσεις φαρμακευτική αγωγή) ή αποβολή.